Gợi ý:

- Trong cụm danh từ đã nêu, đứng trước danh từ trung tâm là từ “ba” (số từ, chỉ số lượng), đứng sau danh từ trung tâm là từ “ấy” (phụ từ chỉ định, giúp xác định rõ sự vật, hiện tượng được gọi tên).

c) Tìm các danh từ khác trong câu đã dẫn.

Gợi ý: có thể tìm và sắp xếp các danh từ theo nhóm chỉ người và chỉ vật.

- Danh từ chỉ người như: vua.

- Danh từ chỉ vật như: làng, thúng, con, gạo, trâu.

d) Từ những ví dụ trên, có thể rút ra kết luận, danh từ là những từ thường dùng để chỉ người, chỉ vật, hiện tượng, khái niệm,…

e) Đặt câu với các danh từ vừa tìm được.

+ Nhà vua trực tiếp ban thưởng cho những tướng lĩnh có công.

+ Ngôi làng nằm sát mép bờ sông.

2. Danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật

Xem xét ví dụ sau để nắm được đặc điểm của danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật:

- ba con trâu

- một viên quan

- ba thúng gạo

- sáu tạ thóc

a) Có thể chia các danh từ đứng cạnh nhau thành hai nhóm: nhóm danh từ đứng trước chỉ đơn vị và nhóm danh từ đứng sau chỉ sự vật.

b) Hãy thay các từ con, viên, thúng, tạ trong ví dụ trên bằng các từ khác tương tự, rồi nhận xét về ý nghĩa tính đếm, đo lường của các cụm danh từ. Trường hợp nào ý nghĩa tính đếm, đo lường thay đổi, trường hợp nào không?

Gợi ý:

- Thay con bằng chú, thay viên bằng ông, thay thúng bằng bơ, thay tạ bằng yến.

- Thay ba con trâu bằng ba chú trâu, một viên quan bằng một ông quan thì ý nghĩa về số lượng không thay đổi.

- Thay ba thúng gạo bằng ba bơ gạo, sáu tạ thóc bằng sáu yến thóc thì ý nghĩa về số lượng thay đổi.

- Các danh từ kiểu con, viên, chú, ông – không làm thay đổi ý nghĩa về tính đếm, đo lường của cụm danh từ – được gọi là danh từ chỉ đơn vị tự nhiên. Các danh từ kiểu thúng, bơ, tạ, yến – có làm thay đổi ý nghĩa về tính đếm, đo lường – được gọi là danh từ chỉ đơn vị quy ước.

c) Hai câu sau đây, câu nào đúng, câu nào sai? Vì sao?

(1) Nhà có ba thúng gạo rất đầy.

(2) Nhà có sáu tạ thóc rất nặng.

Gợi ý:

- Câu (1) đúng, câu (2) sai.

- Câu (2) sai, vì: “tạ” là đơn vị cân đong quy ước, chính xác nên không thể dùng với ý nghĩa đánh giá (rất nặng) được. Còn “thúng” là từ chỉ đơn vị tính đếm ước chừng thì có thể dùng với ý nghĩa đánh giá (đầy) được.

d) Danh từ tiếng Việt được chia thành hai loại lớn: danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật. Khi sử dụng danh từ chỉ đơn vị cần lưu ý điều gì?

Gợi ý:

- Danh từ chỉ đơn vị gồm hai nhóm: danh chỉ đơn vị tự nhiên và danh từ chỉ đơn vị quy ước.

- Khi sử dụng danh từ chỉ đơn vị quy ước cần chú ý phân biệt danh từ chỉ đơn vị chính xác và danh từ chỉ đơn vị ước chừng. Danh từ chỉ đơn vị tính đếm, đo lường chính xác thì không dùng với ý nghĩa đánh giá.

a) Trong cụm danh từ: Ba con trâu ấy – thì con trâu là danh từ.

b) Xung quanh cụm danh từ có từ ba chỉ số lượng đứng trước và từ ấy ở phía sau.

c) Các danh từ có trong câu trên: Vua, làng, thúng, gạo, nếp,...

d) Đặt câu với các danh từ đã tìm:

+ Vua đã ban thánh chỉ mọi người phải chấp hành.

+ Làng nằm bình yên sau lũy tre xanh.

+ Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết.

e) Danh từ biểu thị người, vật, hiện tượng, khái niệm.

2. Danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật

a) Sự khác nhau về nghĩa của các danh từ in đậm và danh từ dúng sau:

– ba con trâu

– một viên quan

– ba thúng gạo

- Sáu tạ thóc

Các danh từ: Con, viên, thúng, tạ là những danh từ chỉ đơn vị nói chung.

Các danh từ: Trâu, quan, gạo, thóc là danh từ chỉ sự vật cụ thể.

b) Ta có thể nói Nhà có ba thúng gạo rất đầy – vì thúng là danh từ chỉ đơn vị ước chừng. Nhưng không thể nói Nhà có sáu tạ thóc rất nặng vì tạ là danh từ chỉ đơn vị chính xác